Trong bối cảnh nền kinh tế Trung Quốc đang trải qua nhiều biến động lớn, việc tìm kiếm việc làm đã trở thành một cuộc chiến khốc liệt đối với giới trẻ, đặc biệt là những người có trình độ cao. Điều này đã mở ra một xu hướng mới: kiếm tiền nhờ thất nghiệp. Một số người trẻ không chỉ sống sót mà còn vươn lên thành ngôi sao mạng xã hội, biến câu chuyện thất nghiệp của mình thành nguồn cảm hứng và cơ hội kinh doanh.
He Ajun, 32 tuổi, là một trong số đó. Cô từng làm việc trong ngành giáo dục tại Quảng Châu, nhưng vào tháng 8/2023, cô quyết định nghỉ việc. Thay vì rơi vào vòng xoáy lo lắng và hoang mang, He đã chọn một hướng đi khác biệt: chia sẻ trải nghiệm thất nghiệp của mình với hơn 8.400 người theo dõi trên mạng xã hội. Từ những câu chuyện cá nhân, những cảm xúc chân thật về cuộc sống không có việc làm, He bất ngờ trở thành một KOL (người có sức ảnh hưởng) trong lĩnh vực mà ít ai ngờ tới – thất nghiệp.
Mỗi tháng, cô kiếm được khoảng 700 USD từ việc quảng cáo, biên tập nội dung và cung cấp dịch vụ tư vấn cá nhân. Điều thú vị ở đây không chỉ là con số thu nhập, mà là cách cô biến hoàn cảnh khó khăn thành cơ hội, đồng thời truyền cảm hứng cho nhiều người trẻ khác. He không chỉ chia sẻ những bài viết về cuộc sống sau khi nghỉ việc, mà còn khuyến khích các bạn trẻ thay đổi tư duy về công việc. “Trong tương lai, các công việc tự do sẽ trở nên phổ biến hơn. Thay vì phải tranh giành một vị trí ổn định tại công ty, chúng ta cần điều chỉnh định hướng nghề nghiệp theo hướng sáng tạo và linh hoạt hơn,” cô nói. He khuyên các bạn trẻ tìm đến những công việc mới như bán hàng trực tuyến hoặc làm đồ thủ công để tăng thu nhập trong thời kỳ khó khăn.
Trên các nền tảng mạng xã hội lớn như Xiaohongshu, những từ khóa như “thất nghiệp” hay “nhật ký thất nghiệp” đang trở thành xu hướng với hơn 2,1 tỷ lượt xem. Điều này phản ánh thực tế: thất nghiệp không chỉ là một vấn đề cá nhân, mà đang trở thành hiện tượng xã hội khi ngày càng nhiều thanh niên phải đối mặt với viễn cảnh khó khăn trong việc tìm kiếm công việc ổn định.
Tình trạng này không chỉ đến từ sự suy thoái kinh tế mà còn bởi sự thay đổi trong cơ cấu lao động. Trung Quốc hiện đang đẩy mạnh các ngành khoa học, công nghệ và phát triển AI, robot, dẫn đến sự sụt giảm nhu cầu lao động trong nhiều lĩnh vực truyền thống. Điều này khiến một bộ phận thanh niên dù có bằng cấp cao cũng gặp khó khăn trong việc tìm kiếm việc làm phù hợp.
Năm 2023, Trung Quốc ghi nhận con số kỷ lục gần 12 triệu sinh viên đại học mới ra trường thất nghiệp. Không chỉ dừng lại ở đó, ngay cả các lĩnh vực như tài chính – vốn được coi là “mỏ vàng” việc làm – cũng đang phải đối mặt với đợt sa thải hàng loạt. Những tập đoàn lớn như Tesla, IBM và ByteDance cũng không nằm ngoài xu hướng này, khi cắt giảm nhân sự để đối phó với áp lực kinh tế.
Tỷ lệ thất nghiệp trong nhóm tuổi 16-24 tại các thành phố Trung Quốc đã tăng vọt lên 17% vào tháng 7/2023, và theo nhiều chuyên gia, con số thực tế còn có thể cao hơn. Điều này đặt ra một bài toán khó: trong khi hàng triệu sinh viên đại học và cao đẳng đang loay hoay tìm kiếm công việc, thì Trung Quốc lại thiếu hụt nghiêm trọng lực lượng lao động lành nghề trong các lĩnh vực như hàn xì, chế tác gỗ, điều dưỡng viên và công nghệ kỹ thuật số.
Yao Lu, một nhà xã hội học tại Đại học Columbia, ước tính có khoảng 25% sinh viên tốt nghiệp đại học tại Trung Quốc đang làm những công việc không liên quan đến trình độ chuyên môn của mình. Hệ quả là, rất nhiều người trẻ phải chấp nhận mức lương thấp và không thể phát huy hết tiềm năng, góp phần tạo ra sự lãng phí đáng lo ngại về nguồn nhân lực.
Tuy nhiên, giữa những thách thức và áp lực đó, có những người như He Ajun đã tìm được con đường riêng. Câu chuyện của cô là minh chứng cho việc, ngay cả khi đối mặt với thất nghiệp, người trẻ vẫn có thể tạo ra giá trị và tìm được cơ hội mới nếu biết thích ứng và thay đổi tư duy.
